• KS
• października 23 2020
• GROBLA
• 935 czytań
• 0 komentarzy

W głębokiej przeszłości, zanim nasi przodkowie założyli osadę, okolica na którym wyrosła Grobla była wielkim rozlewiskiem po którym spływały w kierunku północnym wody górskie, meandrując w puszczy - gęsto zalesionej potężnymi dębami. Teren charakteryzował się bagnami i trzęsawiskami, rozłożonymi wśród wielu odnóg głównego koryta rzeki i strumieni, tworząc kępy, wyspy, ispy, których zresztą sporo zachowało się do dzisiaj, nawet w topografii i nazewnictwie (w naszej wiosce).


Można przyjąć, że w V wieku po Chrystusie dla plemion słowiańskich zaczynają się zaludnienia doliny Wisły. Okres ten stanowi pewien etap osadnictwa prehistorycznego.

Rejon ten był bardzo korzystny dla osadników, gdyż obfitował we wszelkie środki naturalne niezbędne do życia i rozwoju. Lasy bogate w zwierzynę i materiały budowlane, wody pełne ryb, możliwość hodowli i upraw, jak również niezłe możliwości obronne, zachęciły naszych przodków do zakończenia życia koczowniczego.

Wisła nie mając stabilnego koryta, rozlewała się i dzieliła na wiele odnóg, co w pewnym sensie ułatwiało powstawania brodów oraz dogodnych warunków obronnych na nizinnym terenie. Najstarsi osadnicy pomimo trudnych warunków bytowania, zaludniali te ziemie, bowiem widzieli tu bogactwo natury w lasach i meandrach rzek.
Należy hipotetycznie założyć, że pozyskiwanie gruntów uprawnych było domeną Groblan. Pola pod uprawę pozyskiwali nie tylko na porębach po wyciętych i wykarczowanych drzewach, ale również przez budowę różnego rodzaju: przepustów, przekopów, grobli. Niejako trudnili się regulacją rzeki. Wykorzystując wyniosłości i łachy puszczańskie, stawiali swoje szałasy i domy na tych wyniesieniach, wokół rozlewiska. . Z czasem, aby okiełznać swobodnie przepływające wody i chronić swój dobytek oraz uprawy, wykonywali różnego rodzaju przekopy i groble. Dowodem tego są jeszcze dziś zachowane fragmenty obwałowań, tzw. "wałki" lub zachowana pamięć po tych budowlach melioracyjnych naszych przodków. (Szkoda, te że pomniki powoli ulegają rozkopywaniu).

Przeszłość i jej historia zachowała się w nazewnictwie rejonów grobelskich. W nazwach tych przysiółków kryje się potężna dawka historii i rozwoju Grobli. Wymieńmy kilka tych, które jeszcze pamiętam: Bagienice, Kłosin, Kurów, Szklane Miasto, Pazucha, Skała, Nieprzyjma, Pagórek, Kąty, Poręba, Błonie, Dąbrowa, Podwale, Ostrówek, Trawniki, Wikle, Kobiela, Zapusta, Doły, Wiślisko, Niecieca, Pod Mostem, Bajka, Kępa, Gaj, Górka, Ławy, Zaprzyrwie itp. Nazwy te, to wielka grobelska historia, z której można prześledzić ukryte w nich treści i wartości rozwojowe osady. Dla przykładu Górka czy Skała, to nie tylko dziwne wyniosłości terenowe, ale stanowią fragment wyniesienia proszowickiego, oderwanego przez meandrującą Wisłę, jest to równocześnie część naszej osady, które można spotkać w zapisach i dokumentach i aktach historycznych. Istnieją przesłanki, że lessowy masyw "Skała" (południowe krańce Wyżyny Małopolskiej) odcięty przez meandrującą Wisłę, na której odkryto; "jamy", był kolebką naszej wioski. Przypuszcza się bowiem, że istniała tu w pradziejach osada otwarta.

Od zarania wieków Grobla była własnością monarszą, wymieniana w dokumentach już w roku 1276. Aż do XIII wieku eksploatacja zasobów leśnych na użytek monarszy odbywała się służbami specjalistycznymi (bartnicy, hodowcy, drwale, rybacy, młynarze), stąd dzisiejsze nazewnictwo: Niedary (Miodary) Drwinia (Droena), Świniary, Grobla (regulacje cieków, sypanie grobel), Psarka (hodowla psów dla potrzeb łowieckich).

Grobla położona w północnej części powiatu bocheńskiego, na nizinie nadwiślańskiej w ramionach Wisły i Drwinki, granicząca od wschodu z wsiami: Świniary i Zielona, od południa z Drwinią i Puszczą Niepołomicką, od zachodu z Ispinią (Krzykówką), od północy z rzeką Wisłą i Trawnikami, ma swoją daleką historię. Jest częścią Małopolski i byłej Galicji. Pod względem administracyjnym to jedna z sołectw gminy Drwinia.

Tworzy wspólnotę religijną (Parafie) z wioskami: Świniary, Trawniki i Ispina, jako parafia pod wezwaniem Imienia Najświętszej Maryi Panny.

W opisach historyków bizantyjskich, dość obszernie wspomina się o Słowianach z grupy plemienia Antów i Wendów zasiedlających tereny od Dniepru po Elbę. Także pojawiają się wielkie rody Lachów – z plemienia Wiślan. Historycy rzymscy z I i II w (Pliniusz i Tacyt) wspominają o Słowianach, że „ów lud żył nad rzeką zwaną „Vistla”. Mówi się, że na tych terenach zakładali również osady: „Vidivarii, Estowie, Ungare, Wiślanie (Vuislane), Ślęzanie (Sleenzane). W XIII w. św. Bonifacy, „apostoł Niemiec” i Turyngii spotkał Słowian zajętych karczowaniem lasów i uprawą lnu, hodowlą koni.

Zapisy w „Żywocie Metodego” w ostatniej ćwierci IX w. wspominają o kraju potężnego „Księcia w Wiślech”, ogarniające: część Śląska, Krakowskie, Sandomierskie i sięgające aż po Grody Czerwińskie, co oznaczało przywódcę wyższego rzędu organizacji wielko-plemiennej istniejącej na terenach Polski południowej.

Bartosz Głowacki – historyk, w publikacji „Herby” na str. 329 opisując herb Osmoróg alias Gierałt, cytując Długosza, tak pisze „Jeden z Gierałtów – otrzymał urodzajne ziemie w okolicach dolnego biegu Szreniawy i Nidy oraz leśne pustkowie w wilgotnej dolinie Wisły tj. północny obszar Puszczy Niepołomickiej – gdzie w Grobli nad Wisłą wybudował gród i prebendę (kościół) w kasztelanii brzeskiej”. Natomiast, tamże na stronie 339 Długosz opowiada; „....Najznaczniej znam przodka herbu tego - Wojsława - rycerza,; „– fortalicium alias Grobla in ripa Vislae aedificavit et aotavit, et prebandam ibidem sancti Ioannis in eodem fortalicio ET PAROCHIALEM ecclesiam fundavit et dotavit et ibidem qui Escit...” - innymi słowy - że ów rycerz (Wojsław) gród mocny w Grobli na brzegu Wisły zbudował i tamże prebendę* św. Jana również ustanowił i wyposażył, gdzie spoczął.

Jeżeli chodzi o kościół to w latach 1326 – 1327 proboszczem w Grobli był Sebastian, a z dochodów ocenionych na 5 grzywien płacił 7 scot i 5 den dziesięciny papieskiej. Także w Monumenta Poloniae Vaticana w części pierwszej na str. 302 z roku 1328 mówi się, że rektor kościoła w Grobli nie płaci świętopiecza gdyż nie ma parafii.
Zapis z lat 1350 - 1355 potwierdza, że rektor kościoła w Grobli płaci dziesięcinę papieską od 5 grzywien dochodów (Monumentia Poloniae Vaticana).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie, Lithwa, nieque princeps suppremus et heres Russic etc. significamus tenore prescencium, quibus expedit, universis, qumodo inspectis et diligenter strenui Nicolai de Stadniky Camerararii Crac..... quam in certis
pecunis a nobis tenet obligatam Gawłów et Grobla*, in terra crac.(oviensis) et districtu Nepolomicensi, sitas cum omni iure et domino dedimus et donamus at tempora vite sue...

(Władysław - z Bożej Łaski król Polski, Litwy: pierwszy, najwyższy i dziedzic Rusi etc. prescenium rozważając głęboko, donosi pilnie , że obrotnemu Mikołajowi ze. Składnik rozstrzygnął, że w jakimś stopniu część majątku swojego; Gawłów i Groblę położone na ziemi krakowskiej w okręgu Niepołomice pozostawić w poręczenie z wszystkimi prawami i posiadłościami na wieczyste czasy).

Król nadaje dożywotnio Mikołajowi ze Składnik komornikowi krakowskiemu wsie Gawłów i Groblę w powiecie niepołomickim - Konin 27 czerwca 1433

Lustracja województwa krakowskiego z roku 1564 w części pierwszej (LK s. 85, 58) mówi się, że „in villa Groblia są 4 kmiecie na pewnych i małych cząstkach role, którzy nic nie płacą ani robią, tylko psy wodzą za KJM, gdy poluje”.

„Item 1 rybak, który z trochy role, rzeki i jezior płacił czynsza pro anno fl. 4/24, ale pan starosta (Grzegorz Branicki) dał o nim sprawę, że już sczedł na zdrowiu a k temu rola jego zawaliła się (w) Wiśle i z domem, przeto nie płaci. A drugiego nie masz na czem osadzić.”

W roku 1423 w Acta castrensia cracoviensia (Księgi grodzkie krakowskie) oraz w 1445 w Acta officialatus Cracoviensis (Księgi oficjału krakowskiego) mówią o Piotrze młynarzu z Grobli; kmieciu Marcinie z Grobli, który uzyskał wyrok na kmieciu Klaus z Brzeska o konia z zaprzęgiem,
W księgach- grodzkich krakowskich (Acta castrensia Cracoviensia) czytamy, że w 1523 r woźnym sądowym był Mikołaj Dębowy z Grobli (Acta castrensia Cracoviensis).

Ogólnie o Grobli tamtych czasów mówi się, że była to osada średniowieczna na terenie której znaleziono obiekty świadczące o osadzie wielokulturowej, ze śladami pradziejowego historycznego osadnictwa.

Ps. Pamiętajmy, że wirusa nie widzimy, ale on na nas czyha. „Virus regnat, sed non gubernat’ – wirus panuje, ale nie rządzi. Dlatego zachowuj : D D M, i postępuj według maksymy: „Quidquid agis, prudenter agas et respice finem” – cokolwiek czynisz czyń roztropnie i wypatruj końca. Chrońmy siebie, nie szkodząc innym.
Emil z Gliwic
Październik 2020

Zdjęcia w galerii przedstawiają: odkryte jamy na Skale, żarna do mielenia zboża, rozwój budownictwa drewnianego.