• KS
• listopada 27 2020
• GROBLA
• 888 czytań
• 0 komentarzy

W Zespole Szkół w Grobli, brak stosownego boiska do gry i gimnastyki na wolnym powietrzu, miejsca zabaw, niejako był powodem do stosownych prac na istniejącym placu. Po odgarnięciu pierwszych warstw ziemi, roboty musiano wstrzymać, ze względu na pojawiające się różne przedmioty, świadczące, że miejsce to w przeszłości miało określone przeznaczenie.


Gdy ekipa archeologów z Bochni, za sprawą pana Wójta z gminy Drwinia, rozpoczęła prace badawcze na terenie Zespołu Szkół w Grobli, nie mogła podejrzewać co odkryje i znajdzie.

Pani Dyrektor Szkoły, na terenie której były prowadzone badania archeologiczne, umożliwiła mi zapoznanie się z posiadanymi wynikami tych prac badawczych. Bardzo cenne wykopaliska, niejako zachowały cząstkę historii o naszych praojcach. Dlatego i ja dzielę się i wspominam te „perełki”, które potwierdzają zapisy o naszej grobelskiej osadzie, o początkach i miejscu założenia osady przez pierwszych mieszkańców, którzy zrezygnowali z dalszego życia koczowniczego.

Nawiązując do ostatnio prowadzonych badań archeologicznych na terenie szkoły w Grobli (Sprawozdanie z prac archeologicznych w Grobli, na działce nr 163/1(AZP:61/10) pozwolenie A – 83 (O2t.5161 72.2014 MSzW z dn. 17 listopad 2014), z satysfakcją stwierdzam, że fakty historyczne podawane i opisywane w artykułach na stronie internetowej „grobla” o naszej osadzie i wiosce, znajdują potwierdzenie w odkrywanych obiektach archeologicznych i znalezionych zabytkach ruchomych.

Przeprowadzone prace archeologiczne na wydzielonej powierzchni (25 arów) na terenie szkoły zaowocowały dalszymi dowodami, że tu osadnictwo dokonywało się już w późnym okresie wpływów rzymskich, charakteryzujących się przemieszczeniami ludów. W tym też czasie (okres kultury przeworskiej) nastąpił rozkwit gospodarczy – rozpowszechnienie nowych technik produkcyjnych, np. koła garncarskie, tokarki, wydzielanie się rzemiosła.

W wykopie na terenie naszej szkoły (21 x 12 m) po zdjęciu warstwy humusu (głęb. 65 cm) wyróżniono 21 obiektów archeologicznych, wśród których zidentyfikowano między innymi: obiekt - jako pozostałość mieszkalnej półziemianki, dołki słupowe średnicy 18 cm, linie drewnianej ściany, rowki odprowadzające wodę z dachu. Znaleziska z zabytków ruchomych; węgiel drzewny, ułamki polepy, drobne ułamki kości zwierząt i fragmenty ceramiki średniowiecznej XIII w oraz z okresu wpływów rzymskich.(OWR)

Sześć metrów dalej na wschód (SPĄG 15), odkryto regularną JAMĘ* o wym. 195 x 160, w przekroju jako wannowe przegłębienie o płaskim dnie, wewnątrz której znaleziono: odłamki naczyń średniowiecznych oraz gliniany przęślik**, kościaną igłę do naprawy sieci rybackich, żużle drewniane i metale. Mógł to być warsztat lub jama zasobowa związana z pracownią rzemieślniczą działającej na trenie osady. Gliniana parzenica również miała związek z powyższym. Sekwencje chronologiczne pomiędzy warstwami wypalonymi, znaleziskami ceramicznymi, itp., strategia archeologiczna podpowiada, że one mogą świadczyć o starszej fazie osadnictwa na grobelskim terenie. W obiekcie nieregularnego, owalnego i ciemnobrązowego wypaleniska o płaskim dnie znaleziono 16 fragmentów naczyń związanych z okresem rzymskim (naczynia nie malowane, lepione ręcznie, nie zdobione) Również na badanym terenie znaleziono ceramikę toczoną z tego okresu (OWR) tzw. „siwą” w postaci pojedynczych skorup.

.*Jamy osobowe; różnego kształtu i wielkości, których przeznaczenie nie zawsze jest znane, występowały w osadach otwartych w obrębie sąsiedztwa dawnych zabudowań mieszkalnych i gospodarczych. W przekroju pionowym przeważa forma nieckowata, rzadziej prostokątna i gruszkowata. Jamy pochodzące z III i IV fazy wczesnego średniowiecza rozpoznano w G r o b l i, na Skale.


**Przęślik archeolodzy określają jako przedmiot - często z gliny. Jest pozbawiony cech charakterystycznych i nie pozwala uściślić datowań w których go odkryto. Może być z kamienia, drewna, kości. Itp.


Skarb grobelki - znaleziony podczas prac polowych, ukryty w ziemi w naczyniach glinianych, zawierał między innymi: cylindryczne i jajowate ciężarki rybackie (do obciążania sieci rybackich)., materiał numizmatyczny arabski, ułamki monet europejskich, kabłączki skroniowe (4szt) ze srebra częściowo z brązu oraz krzesiwo żelazne, monety wczesnośredniowieczne polskie (krzyżówki), monety arabskie (1); angielskie z czasów Harolda (1035 –1039); niemieckie z okresu cesarza Otto III (983 – 1002), cesarza Henryka II (1014 – 1024), cesarza Konrada II (1024 – 1039).. Czech i Moraw z okresu panowania Otto I (1061 – 1087), księcia Wratysława II (1061 – 1086) oraz węgierskie z czasów Andrzeja I (1046 – 1060) i Salomona (1063 – 1074). Ozdoby srebrne : 4 kabłączki skroniowe. Placki srebrne : 13 szt. srebra lanego i siekanego.

Można przyjąć, że w piątym wieku po Chrystusie dla plemion słowiańskich zaczynają się zaludnienia doliny Wisły. Wczesne średniowiecze (V/VI – VII w.n.e.) nabrało znaczenia osadniczego w regionach skupiających osadnictwo nad Górną Wisłą. Wzmogło się to znaczenie w VIII i IX wieku. Okres ten stanowi pewien etap osadnictwa prehistorycznego na terenie Bochni i jej okolic. Potwierdzają to zabytki głównie ceramika - kultury przeworskiej nie tylko z okresu rzymskiego.

W takiej scenerii i warunkach rozwijało się osadnictwo. Pierwsze wzmianki udokumentowane na temat osadnictwa na ziemi nadwiślańskiej pochodzą: Grobla 1276r., Drwinia 1277r., Górka 1276 r., Ispina XVIII w., Świniarów 1326..


Zainteresowanie wykopaliskami na terenie Grobli potwierdza fakt, że tu nad Wisłą - na rozlewiskach górnej Wisły i dolnej Raby, od niepamiętnych czasów osiedliły się koczownicze plemiona - wędrujące z południa Osadnicy, bogaci w doświadczenia życia koczowniczego, bogactw naturalnych w lasów puszczańskich oraz zasobów wód rzecznych, obrali tereny przy-wiślańskie u podnóża wyniesienia Proszowickiego za miejsce stałego bytu i rozwoju. Wprawdzie osadę założono po lewej stronie ówczesnej Wisły, która wtedy płynęła nurtem - jeszcze nie ukształtowanym. Wisła zmieniła swoje koryto, swój główny bieg, który trwa do dzisiaj . W wyniku ukształtowania obecnego koryta - Grobla i Trawniki (Górka) znalazły się po prawej stronie Wisły.

W świetle trzynastowiecznych dokumentów na terenach około puszczańskich pojawiają się osady rodów rycerskich; Odrowążów, Gierałtów, Osmorogów, z nadania monarszego, - za wierną służbę.
Badacze genealogii i heraldyki rozpoznali Wojsława (Wrocisław) - rycerza możnego rodu Gierałtów – Osmorogów. (Gierałt to zawołanie rodowe, Osmoróg to nazwa godła herbowego). Otóż ród ten wywodził się ze Śląska. (do dziś na Śląsku istnieje kilka miejscowości o nazwie Gierałtowice, założonych przez ten ród w XII w).

Po śmierci Bolesława Krzywoustego, król Bolesław Kędzierzawy rodowi Gierałtów nadał dobra, w okolicach dolnego biegu Nidy i Szreniawy oraz leśne ziemie w dolinie Wisły i północnej części Puszczy Niepołomickiej.

Bartosz Głowacki – historyk, w publikacji „Herby” na str. 329 opisując herb Osmoróg alias Gierałt, cytując Długosza, tak pisze „Jeden z Gierałtów – otrzymał urodzajne ziemie w okolicach dolnego biegu Szreniawy i Nidy oraz leśne pustkowie w wilgotnej dolinie Wisły tj. północny obszar Puszczy Niepołomickiej – gdzie w Grobli nad Wisłą wybudował gród i prebendę (kościół) kasztelanii brzeskiej”. Natomiast, tamże na stronie 339 Długosz opowiada; „....Najznaczniej znam przodka herbu tego - Wojsława - rycerza,; „– fortalicium alias Grobla in ripa Vislae aedificavit et aotavit, et prebandam ibidem sancti Ioannis in eodem fortalicio ET PAROCHIALEM ecclesiam fundavit et dotavit et ibidem qui Escit...” -. innymi słowy – że - ów rycerz (Wojsław) gród mocny w Grobli na brzegu Wisły zbudował i tamże prebendę* św. Jana również ustanowił i wyposażył, gdzie spoczął.

A więc Grobla była osadą grodową w dobrach królewskich zarządzaną przez kasztelana. Rycerz ze Śląska założył tu nowe gniazdo rodowe jednej z linii Gierałtów Małopolskich. /pamiętam w Bochni Gierałtowski miał duży sklep/

.


Tym artykułem zatytułowanym: „Historia Grobli zapisana w annałach potwierdzona w badaniach archeologicznych”, niejako kończymy opisy osadnictwa plemion koczowniczych - naszych praojców, - na ziemi „przywiślańskiej”, którzy rozpoczęli życie osadników, zagospodarowywanie i rozwój na ziemi, którą dziś nazywamy GROBLA.

Wierzenia, które praktykowali nasi przodkowie, nie pozostawiły żadnych bezpośrednich źródeł. Wiemy z przekazów i charakteru naszych przodków, że Słowianie wierzyli w siły nadprzyrodzone. Za święte miejsca uznawali najczęściej pagóry i góry oraz osobliwe wyniesienia, - zazwyczaj ze starym drzewostanem na szczycie, w formie świętych gajów, bądź innych konstrukcji kultowych

Do takich miejsc, gdzie gromadziły się plemiona naszych osiedleńców, zaliczyłbym skarpę nadwiślańską w Brzesku Starym, z jej drzewostanem. Miejsce to stanowiło początkowo „święty gaj”, a później stało się na długie lata parafialnym placem parafii św. Piotra i Pawła, - między innymi w pewnym okresie - naszej parafii.
O dziejach i historii parafii w Grobli, spisanej i udokumentowanej w formie książkowej, -. na wydanie oczekuje rękopis jako: „ HISTORIA PARAFII w GROBLI w OKRESIE OD św. CYRYLA I METODEGO do JANA PAWŁA II’.

Zachęcam do dalszych poszukiwań i odkrywania historii naszej osady.


Emil z Gliwic
2020 listopad





































(Widok na Stare Brzesko; na pierwszym planie Wisła, na dalszym planie Skarpa; okolice Starego Brzeska - parafii do której należała Grobla)