• KS
• lipca 08 2016
• KULTURA I OŚWIATA
• 3691 czytań
• 1 komentarz

W nawiązaniu do artykułu z maja 2015 roku p.t. „Uwłaszczenie chłopów”, zasadnym będzie omówienie, oczywiście skrótowe, „Ugody” zawartej i podpisanej w dniu 19 grudnia 1867 roku, pomiędzy Kameralnym Państwem Niepołomickim i zastępcami wójtów gmin; Grobli z przysiółkami Ispiny i Psarki, Chobotu, Drwini oraz Swiniarowa, na odkup ekwiwaletny praw do użytków leśnych w części Puszczy Niepołomickiej (Grobelczykiem).
Staropolska nazwa Puszczy Niepołomickiej – NIEPOŁOMNA -, nie do połamania, przez wiele wieków stanowiła; tereny łowieckie, źródło pozyskiwania materiałów budowlanych i opałowych, była spiżarnią dla plemion koczujących, którzy na jej skraju założyli między innymi osadę nazwaną GROBLA.
(foto_arch_grobla.net_Paweł_Klasa)

Królowie: Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Zygmunt Stary, Stefan Batory i inni, tak zwaną „drogą królewską” udawali się z Wawelu w głąb puszczy na polowania, na grubą zwierzynę: niedźwiedzia, dzika, tura, jelenia, żubra itp.

Pomimo, że opiekę nad puszczą sprawowali; łowczy i leśniczowie, różne zawirowania dziejowe sprawiały, że ten kompleks leśny ulegał degradacji. Czynione różnego rodzaju zabiegi - sprawiły, że do obecnych nam czasów zachował się, jakże ważny i urokliwy teren puszczański. Przykładem tych działań, niech będzie przeprowadzony w dziewiętnastym wieku tak zwany odkup ekwiwaletny, który, na podstawie zachowanych dokumentów z tamtego okresu, próbuję przywołać.

Niech to będzie „kwiatek” z okazji DNIA LASU w 2016 roku.

*

Kontrakt abolicyjny w Kameralnym Państwie Niepołomickim z dnia 25 sierpnia 1786 roku między innymi umożliwiał posiadaczom gruntów; pobór drzewa budowlanego i opałowego oraz paszy z lasów w dobrach niepołomickich.

W roku 1867 na zasadzie wzajemnego porozumienia obowiązującą formę korzystania z użytków leśnych gwarantowanych przez kontrakt, postanowiono zmienić na inną formę, w drodze ugody; na tak zwany odkup ekwiwalentny przez skarb państwa niepołomickiego. Myślę, ze wynikało to z troski o racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych. (puszczy) Kontrakt abolicyjny z 1780 r. dawał uwłaszczonym chłopom możliwość bezpłatnego korzystania z dóbr leśnych w rodzaju; drzewa budowlanego i opałowego oraz paszy, bezpłatnie.


Ażeby dokonać odkupu użytków leśnych należnych gminom, komisja złożona z przedstawicieli skarbu państwa i zastępców wójtów opracowała ugodę, która umożliwiła przeprowadzenie odkupu. Ażeby można było opracować metodę odkupu, należało uprzednio sporządzić;
I. Ustalenie imiennej listy posiadaczy gruntów
II. Określeni rodzaju użytku leśnego
II. Ustalenie wielkości użytków leśnych
IV. Zestawienie sumaryczne
V. Określenie wartości użytku w okresie jednego roku

Takie opracowanie zostało wykonane i uzgodnione przez strony, co zawarte jest w części pierwszej Ugody.

W części drugiej Ugody. na postawie uzgodnionych wielkości przeliczono użytki na wartości ekwiwalentne..

Materiał ten stał się podstawą obliczenia; wielkość odkupu, czyli wynagrodzenia, dla gmin. Przyznać należy, że stosowano rożnego rodzaju metody i sposoby (analityczne, statystyczne, poświadczenia), w celu otrzymania w miarę dobrego i rzeczywistego wyniku.

W Ugodzie, do podstawy wielkości ekwiwalentu dla danej gminy, przyjęto listę posiadaczy gruntów w gminach;
Grobli z przysiółkami 91 gospodarstw
Drwinia 61 -||-
Chobot 20 -||-
Świniarowo 35 -||-

Również przyjęto do obliczeń, obciążenia użytków leśnych; drzewa budowlanego i opałowego oraz paszy, wydzielony z Dóbr Niepołomickich, rewir Grobla, w lasach niepołomickich, obejmujący parcelę w sumarycznej powierzchni 2585 morgów i 957 sążni, adekwatnej do dotychczasowego rocznego pozyskiwania zbiorów użytków leśnych przez mieszkańców.
Przedstawiciele skarbu państwa Niepołomickiego po uzgodnieniu wszystkich warunków odkupu ekwiwalentnego, zawarli Ugodę i podpisali w dniu 19 grudnia 1867 roku.

W części drugiej zapisano między innymi;




*
Nr 431 (dla gminy Grobla)
„Ugoda zawarta na dniu 19 grudnia 1867 między państwem kameralnym Niepołomicy i zastępcami gminy Grobla z przysiółkami Psarki i Ispiną, zatwierdzona Uchwałą tutejszą z dnia 5 lutego 1868 r. L. 223 zniesione zostały przysługujące tejże gminie prawo poboru drzewa na opał i budowle z lasów Dworskich Niepołomickich i prawo paszy w tychże lasach, za odstąpieniem na wyłączną własność ekwiwalentu.
a) dla włościan z Grobli ze wschodniej części parceli lasowej kat. N.1749 przestrzeni 24 morgów, dalej z pastwiska Grobelczyk 90 morgów składających się z całych parcel 1702, 1703, 1744 do 48 i części parcel kat. 1704, 1743 razem 114 morgów.
b) dla włościan z przysiółka Ispiny 5 mórg z północnej części parc. kat. 2401
c) dla włościan z przysiółka Psarki 128sążniz parceli kat. 2437…….”

W tej części dokumentu dla gminy Grobla z przysiółkami Ipiny i Psarki zostały określone ściśle przestrzenie leśne, które posłużyły do wyliczenia końcowego wielkości ekwiwalentu, dla gminy z użytków leśnych, które przysługiwały gminie i jej mieszkańcom (według załączonej listy), bezpłatne korzystanie z dóbr leśnych w lasach niepołomickich.

„……odmierzony i odgraniczony ekwiwalent odebrała gmina Grobla z przysiółkami Ispiny i Psarki dnia 22 – ego września 1868 jako własność w posiadanie fizyczne.

C.K Namiestnictwo jako Komisya Krajowa dla spraw odkupu i regulacji ciężarów gruntowych, potwierdza ten akt odgraniczenia tudzież dodatkowe porozumienie się stron co do uregulowania drogi przez pastwiska Grobelczyk zwane i orzeka iż z dniem 22 września 1868r. jako dniem oddania powyższych ekwiwalentów w posiadanie gminie. Gminie Grobla i przysiółków Ispina i Psarki ustały raz na zawsze służebności do poboru drzewa na opał, budowle i paszy w lasach Kameralnych Niepołomickich za które uprawnionym powyższe ekwiwalenta przyznane zostały zakazuje się przeto dotychczasowym uprawnionym wszelakiego dalszego wykonywania tych służebnictw na gruntach dotąd służebnych, które do dnia 22 września 1868r. przeszły w nieograniczone tą służebnością posiadanie strony obowiązanej.
Gdyby zaś mimo tego zakazu strona dotychczas uprawniona nie zaniechała wykonywania służebności wskutek przeprowadzonego wykupu na zawsze zniesionej, będzie rzeczą strony dotychczas obowiązanej udać się w myśl przepisu N 38 najwyższego ces. Patentu z dnia 5 stycznia 1853 r. do właściwego c.k. sądu cywilnego o zarządzenie środków przymusowych w drodze wykonania prawomocnej uchwały.”……….

Wiarygodność dokumentu (Nr 435) w układzie stron, liczącego 4 kartki w raz z mapami określającymi położenie ekwiwalentów.





Z c.k. Namiestnictwa jako Komisyi Krajowej do spraw odkupu i regulacji ciężarów gruntowych . dwa podpisy
. Kartki przesznurowaniem i wytłoczoną pieczęcią owalną z godłem orłem dwugłowym i napisem w otoku: KK GALIZ-STATTLALTEPE …..ABLUSS…SSOLASS…LANDES…..SSOLAS… LANDES COMISSION IN LEMBERG. (opis mało czytelny)

Na końcu notatka ; No 431 , - Gmina Grobla z przysiółkami Psarki i Ispina na ręce pełnomocników
Szczepana Palucha
Kazimierza Sowińskiego,
Jana Nosalskiego
Wojciecha Kołtuna
Wytłoczona pieczęć okrągła z godłem i orłem.

Nie komentując, - ale dodaję, że racjonalna i nadzorowana gospodarka zasobami leśnymi okazała się konieczna i jest w dalszym ciągu, albo szczególnie teraz w okresie galopującego zanieczyszczenia atmosfery gazami przemysłowymi, jest priorytetowa dla czynników odpowiedzialnych za mądre gospodarowanie zasobami leśnymi.. ..

Emil z Gliwic - Lato 2016